Monika Wierzbicka

Rozmowa - spokojna tafla jeziora

29.05.2025

Czasami w trakcie rozmowy padają słowa. Padają jak kamień i na spokojnej powierzchni jeziora rozchodzą się kręgi. A czasami spadają jak liść i też pojawiają się kręgi. Słowa mają znaczenie. Nie dopatruję się rozróżnień czy kamień dobry a liść zły. Oba są jakie są i służą właściwym sprawom. Niektórych nie ruszy liść a kamień zrobi robotę i odwrotnie. Dlatego dobrze, kiedy każda rozmowa jest jak spokojna tafla jeziora.

fot. Kasia Trzaskalska

Co z tą czarna owcą?

27.02.2025

Jako dzieciak miałam problem z czytaniem, w którym było napisane, że Dobry Pasterz poszedł po czarną owcę zostawiając całe swoje stado. Czułam się częścią gromady białych owiec i fakt jego odejścia było zdradą i opuszczeniem. Chociaż tłumaczyli, że to nie o to chodzi. Dzieciak tupał i nie godził się z tym:
- Po co mu ta jedna akurat, kiedy nas jest tak dużo i jesteśmy z Nim.
Dzisiaj siedząc i oddychając odkryła mi się ta duchowa karta. Pasterz zostawił owce w bezpiecznym miejscu, a pójście po czarną było klejeniem. "Choćbyś jednego nakarmił, to tak jakbyś mi dał jeść, choćbyś jednego uleczył to tak jakbyś mnie... itd".
Jeśli więc Życie i działanie Jezusa to wzór do naśladowania to jak mogę kogoś zostawić, tylko dlatego, że według przyjętych przez ludzi kanonów jest czarną owcą?
- Nie możesz. Chyba, że owca już spadła w przepaść.

fot. Kasia Trzaskalska

Mazurska Pieśń Ludowa

17.02.2025

Profesorze, nieustająco dziękuję.

Mazurskie pieśni ludowe są najprostszymi bytami artystycznymi. Wyszły z serc i ust ludzi, którzy mieli potrzebę utrwalenia stanu swojej duszy, miejsca w życiu, obserwacji dookolnego świata. Mieli odwagę opowiedzieć dole i niedole własne i swoich najbliższych. Zdarzało się, że przywoływali konteksty historyczne. Wielkim kompendium wiedzy o pieśniach Mazurów jest ich zapis dokonany przez pastora Gustawa Gizewiusza w pierwszej połowie XIX wieku. Słuchał i zapisywał nuty i słowa wyśpiewywane przez kobiety z okolic jego parafii. Od końca lat 40. XX wieku i później, dzięki determinacji etnografów z Warmii i Mazur, na taśmy szpulowe nagrano pieśni, które wykonywali potomkowie mieszkańców regionu. Dokumentacja etnomuzykologów sprawia, że możemy poznać jak w oryginale brzmiała piękna i rodzima mowa tych ziem. Ma w niej udział, w zależności od usytuowania w regionie, w około 70% staropolszczyzna, a także gwara północno–mazowiecka (kurpiowska) oraz spolszczone słowa niemieckie. To język domu rodzinnego i modlitwy.

Olśniło mnie, uderzyło jak gromem z nieba, że mazurska pieśń ludowa była zawsze trwałym łącznikiem z Polską poprzez te 70 % staropolszczyzny. Wiem, że w historii nic nie jest czarne i białe, ale mój umysł dąży do prostoty i konkretnego określania barw. I wykoncypowałam sobie, że skoro język jest nośnikiem kultury, to tam cały czas trwała i stwarzała się prostolinijna kultura polska / mazurska.

Wigilia Nowej Polski

05.01.2025

Takie słowa nie mogą nie pójść w świat, zwłaszcza, że tyle lat leżały będąc radością filologów i studentów. Profesorze, dziękuje za odkrycie. Muzyka już napisana, i tylko kwestią czasu jest zaproszenie Państwa na recital Wiersze na Nutach w Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku

Jarosław Iwaszkiewicz, Powrót do Europy, 1931 rok

Dzisiaj w noc wigilijną, idąc nasi ludzie
Do kościołów, wychodzą z domów umajonych,
Myślą o narodzeniu, o codziennym cudzie,
O gwiazdach (raz więc przecie), o drzewkach zielonych.
Ale kiedy już wejdą przez jątrzące bramy
W kościół, gdzie płoną lampy jak pierścień Rybitwy,
I złotem zapalają ołtarze i ramy
Usta ich próżno nowej szukają modlitwy.

Nie wiedzą, w jakim Boga uderzyć westchnieniem,
Jakie w niezwykły dzień ten odrzucić pacierze
Niewolnicze i jakim uroczystym brzmieniem
Zabarwić głos w strwożonej, zardzewiałej wierze.
A ksiądz wychodzi trzykroć do ludzi tej nocy,
Przed ołtarza święconym wznosząc ręce głazem,
I wzywa Boga z nieba. W triumfie i w mocy
Aby nam się objawił. Wzywajmy z nim razem.

Po raz pierwszy się módlmy, ażeby najcichsze
Nasze pola wydały zboża co potrzeba,
By od plonu rozpękły się stodoły i spichrze,
By dużo było ziarna, dużo było chleba.
Aby ten chleb się zmieniał w krew ludzkiego ciała,
Aby to ciało rosło, krew się ta płodziła,
Aby z ciał, ciało nowe, z krwi krew powstała.
I aby się mnożyła w żyłach naszych SIŁA.

Po raz drugi się módlmy, mówiąc za kapłanem
Słowa prośby o RADOŚĆ, Córę Chrystusową
By nas oblała zorzą, jako słońce ranem
By była jako słońce, lwią grzywą, lwią głową.
Prośmy też by odjęta ponurości kara
Była od nas. By wszyscy na ziemi pojęli,
Że wesele to cnota ta sama co Wiara,
Co Miłość Nadzieja; cieszą się Anieli.

Trzeci okręg błagania solennie i świecie
Ksiądz zamyka błaganiem ku Panu wzniesionym,
Prośbę - a my powtórzmy skuteczne zaklęcie –
Aby dał wyzwolenie nam nadto zmęczonym,
Nam zszarzałym, nam oschłym, nam, którzy bez liku
Chętnie byśmy nie w życiu, lecz w śmierci mieszkali,
Zesłał jak onym braciom, tęsknie w wieczorniku
Zebranym – płomień. OGIEŃ, który nas przepali.

Wiersz znaleziony w książce Zbigniewa Chojnowskiego "Ziemia Słów. Szkice o poezji wspólnotowej".
Inne perły można znaleźć w Wyborze Poezji - Jarosław Iwaszkiewicz, zredagowanym przez Radosława Romaniuka.
Obraz: Iga Święcicka, Engram Wachanie II

Ludzkie Gadanie

21.12.2024

Kilkanaście lat temu siedziałyśmy z Migotką u nich w domu. Rozmawiałyśmy, gadałyśmy, plotkowałyśmy. I w pewnym momencie odezwał się Marek, mąż Bogusi. "Każdy mówi o sobie w drugiej i trzeciej osobie". Dla mnie wstrząs. Ludzkie tłumaczenie i że nie, że to nie tak. A potem zdanie pracowało. Do dzisiaj je pamiętam i staram się jak umiem nie puszczać niepotrzebnych słów w ruch.
W kontekście wczorajszego przypomnienia przez prof. Chojnowskiego słów napisanych przez Mateusza "Niech Twoja mowa będzie: tak, tak; nie, nie. Reszta pochodzi od Złego" bardzo adekwatne napomnienie na czas Świąt Bożego Narodzenia.
Dobrych Świat Bożego Narodzenia.